Muziek op Kaapverdië

Je kunt geen website over Kaapverdië maken zonder het onderwerp ‘muziek’ aan te snijden. Muziek is de ziel van Kaapverdië. Op deze Atlantische eilandengroep, gelegen voor de westkust van Afrika, vormt muziek niet alleen een vorm van vermaak, maar ook een diepe expressie van identiteit, cultuur en geschiedenis.

De melancholische klanken van morna, de ritmische energie van funaná en de opzwepende dansmuziek van coladeira vertellen het verhaal van eeuwenoude tradities, koloniale invloeden en de verbondenheid van de Kaapverdianen met zowel Afrika als Europa.

Internationaal werd Kaapverdische muziek beroemd dankzij Cesária Évora, de ‘diva op blote voeten’, die de melancholische morna wereldwijd op de kaart zette. Maar de muzikale erfenis van de archipel is veel breder en levendiger dan alleen haar beroemdste vertolker. Van de dansbare beats van funaná tot de moderne fusie van Kaapverdiaanse stijlen met hedendaagse genres: muziek is overal aanwezig in het dagelijks leven van de eilandbewoners.

De muziek van Kaapverdië is een smeltkroes van Afrikaanse, Portugese en Braziliaanse invloeden. Elke stijl heeft zijn eigen karakter en emotie, maar samen vormen ze de muzikale identiteit van de eilandengroep. Hieronder bespreken we de belangrijkste muziekstijlen die Kaapverdië rijk is.

Morna is zonder twijfel de bekendste muziekstijl van Kaapverdië en wordt vaak vergeleken met de Portugese fado en de Braziliaanse saudade. Het is een melancholische, langzame muziekstijl die wordt gekenmerkt door diepe emoties en poëtische teksten over liefde, heimwee en het leven op de eilanden.

De morna wordt meestal gezongen in het Kaapverdiaanse Creools en begeleid door traditionele instrumenten zoals de cavaquinho (een kleine gitaar), viool, klarinet, gitaar en accordeon. De grootste ambassadeur van deze muziekstijl is ongetwijfeld Cesária Évora, die met haar warme stem en iconische vertolkingen van nummers zoals Sodade de morna wereldwijd beroemd maakte.

Waar morna melancholie uitstraalt, brengt coladeira juist een speels en ritmisch geluid. Deze muziekstijl heeft een sneller tempo en een dansbare beat, wat het een favoriet maakt op feestjes en festivals. Coladeira combineert Afrikaanse ritmes met Europese harmonieën en bevat vaak humoristische of maatschappijkritische teksten.

Coladeira wordt gespeeld met een mix van snaar- en percussie-instrumenten en is sterk beïnvloed door zowel Braziliaanse samba als Caribische stijlen. Bekende coladeira-artiesten zijn Tito Paris en Ildo Lobo, die de muziek verder hebben ontwikkeld en internationaal hebben gepromoot.

Batuque is een van de oudste en meest traditionele muziekstijlen van Kaapverdië, met diepe Afrikaanse wortels. De stijl ontstond in de tijd van de slavernij en was oorspronkelijk een manier voor vrouwen om verhalen en emoties te uiten door middel van zang en percussie.

De ritmes van batuque worden gecreëerd door handgeklap en het slaan op geïmproviseerde percussie-instrumenten. De zang is vaak polyfoon, waarbij meerdere stemmen samen een meeslepende harmonie vormen. Batuque heeft een ceremoniële en spirituele dimensie en is nog steeds een belangrijk onderdeel van de Kaapverdiaanse cultuur, vooral op het eiland Santiago. Artiesten zoals Lura hebben batuque naar een breder publiek gebracht door het te vermengen met moderne muziekstijlen.

Funaná is een van de meest energieke en dansbare muziekstijlen van Kaapverdië, ontstaan op het eiland Santiago. Deze stijl is puur Afrikaans van oorsprong en werd in de koloniale tijd door de Portugese overheersers onderdrukt, omdat de snelle ritmes en opzwepende dansen als ‘te wild’ werden beschouwd.

De muziek van funaná wordt gekenmerkt door het gebruik van de gaita (een soort accordeon) en de ferrinho (een metalen rasp die ritmisch wordt bespeeld met een mes of staafje). Sinds de onafhankelijkheid van Kaapverdië in 1975 heeft funaná zich razendsnel ontwikkeld en is het een symbool geworden van vrijheid en veerkracht. Moderne artiesten zoals Ferro Gaita hebben funaná vernieuwd en populair gemaakt, ook buiten de Kaapverdische gemeenschap.

Naast de traditionele stijlen heeft Kaapverdië ook moderne muziekstromingen omarmd, zoals zouk en kizomba. Zouk ontstond oorspronkelijk op de Franse Antillen, maar werd razendsnel populair in Kaapverdië, waar het samensmolt met lokale stijlen. Kizomba, dat zijn oorsprong heeft in Angola, heeft eveneens een grote invloed op de Kaapverdiaanse muziekscene en wordt vaak gedanst op feestjes en in clubs.

Zowel zouk als kizomba hebben een zwoele, sensuele beat en worden gekenmerkt door een trage, hypnotiserende dansstijl. Kaapverdiaanse artiesten zoals Nelson Freitas en Elji Beatzkilla hebben deze stijlen verder ontwikkeld en wereldwijd populair gemaakt.

Je mag de in 1985 geboren Mayra Andrade inmiddels ook tot de iconen van de Kaapverdische muziekcultuur rekenen. Mayra Andrade werd geboren in de Cubaanse hoofdstad Havana, maar haar roots liggen in Kaapverdië. Haar jeugd werd gekenmerkt door een nomadisch bestaan; ze groeide op in verschillende landen, waaronder Senegal, Angola en Duitsland. Deze internationale achtergrond heeft haar muziek diep beïnvloed, waardoor ze traditionele Kaapverdische klanken moeiteloos vermengt met invloeden uit jazz, bossa nova en chanson.

Al op jonge leeftijd ontdekte ze haar passie voor muziek, en op haar zestiende won ze een prestigieuze zangwedstrijd op de Lusophone Games in Portugal. Haar talent bleef niet onopgemerkt en leidde uiteindelijk tot haar debuutalbum Navega (2006), waarin ze een frisse en moderne interpretatie van de Kaapverdische muziek bracht. Net als Cesária Évora wordt Mayra Andrade vaak geassocieerd met morna, maar haar stijl is breder: ze speelt met diverse ritmes en invloeden, waardoor haar muziek een eigentijdse en kosmopolitische uitstraling krijgt.

Met haar zwoele, warme stem en subtiele instrumentatie weet Andrade emoties op een intieme en verfijnde manier over te brengen. Haar nummers verkennen thema’s als liefde, identiteit en heimwee, wat haar een herkenbare stem geeft binnen de Kaapverdische diaspora. Tegelijkertijd blijft ze zichzelf vernieuwen: albums als Lovely Difficult (2013) en Manga (2019) laten een artistieke evolutie horen, waarin ze experimenteert met pop, Afrikaanse percussie en elektronische elementen.

Hoewel ze in de voetsporen treedt van grootheden als Cesária Évora, heeft Mayra Andrade een geheel eigen geluid ontwikkeld dat de grenzen van de Kaapverdische muziek verlegt. Met haar hedendaagse en veelzijdige stijl blijft ze wereldwijd publiek betoveren en draagt ze de rijke muzikale traditie van Kaapverdië op haar eigen manier uit.

Wil je kennismaken met muziek uit Kaapverdië of vakantieherinneringen ophalen met heerlijke songs die je terugbrengen naar de Kaapverdische eilanden? Beluister dan deze door ons samengestelde playlist op Spotify met Kaapverdische muziek!