Wanneer we denken aan orkanen, zien we beelden voor ons van verwoestende stormen die het Caribisch gebied of de zuidkust van de VS teisteren. Maar wist je dat veel van deze krachtige stormen hun leven beginnen aan de andere kant van de oceaan — vlak bij de rustige, zonovergoten Kaapverdische Eilanden?
Juist Kaapverdië, dat tropische paradijs voor zonzoekers, speelt een hoofdrol in het ontstaan van de zwaarste Atlantische orkanen. Graag nemen we je mee op reis naar de wortels van de storm.
De oorsprong van veel orkanen ligt verrassend genoeg niet op zee, maar in de woestijn. In de zinderende hitte van de Sahara ontstaan zogenaamde tropische golven — atmosferische verstoringen die zich westwaarts bewegen. Als zo’n golf zich losmaakt van het Afrikaanse vasteland en koers zet richting de Atlantische Oceaan, komt hij in een compleet andere wereld terecht: warm water, hoge luchtvochtigheid en de draaiing van de aarde maken het toneel klaar voor actie.
De regio rond Kaapverdië, zo’n 600 kilometer ten westen van Senegal, is als een broedmachine voor stormen. Hier bereikt het zeewater in augustus en september tropische temperaturen van ruim 27 graden, dat is precies wat een stormsysteem nodig heeft om krachtig te worden en de potentie heeft om orkaankracht te bereiken.
Deze omgeving is zó gunstig dat meteorologen een speciale naam hebben voor stormen die hier ontstaan: Cape Verde hurricanes of Kaapverdische orkanen. En dat zijn niet de minste. Sterker nog: onder de juiste omstandigheden vindt bij Kaapverdië de geboorte plaats van een tropische depressie die uitgroeit tot een monsterorkaan!
Wat begint als een tropische golf, kan in een paar dagen uitgroeien tot een tropische depressie, dan een storm met naam, en uiteindelijk tot een orkaan van de zwaarste categorie. Omdat deze systemen al vroeg in hun levenscyclus ontstaan, hebben ze volop tijd en ruimte om uit te groeien tot giganten. Daarvoor bewegen de depressies zich lang genoeg boven het warme water van de Atlantische Oceaan, wat daarmee een uitstekende voedingsbron vormt voor de tropische depressies.
Voorbeelden? Denk aan orkanen als Irma, Maria, Dorian, Ivan — allemaal ontstaan in de buurt van Kaapverdië. Ze legden duizenden kilometers af over de oceaan en lieten op hun pad een spoor van verwoesting achter.
Door de passaatwinden trekken deze orkanen richting het westen, richting de Caraïben, Florida of soms zelfs New York. Meteorologen houden ze al in de gaten nog voordat ze land zien, vaak al als ze zich vormen bij de Kaapverdische kust. Hierdoor kan er tijdig ingeschat worden of er een risico is voor het Amerikaanse continent of de Caribische eilanden.
Het fascinerende is: Kaapverdië zelf wordt zelden getroffen door zware orkanen. De stormen die hier ontstaan, trekken meestal ten noorden of zuiden van de eilandengroep voorbij, op weg naar het Caribisch gebied of de Amerikaanse oostkust. Kaapverdië blijft daardoor vaak buiten schot, ondanks zijn centrale rol in het ontstaan van deze natuurkrachten.
Maar zeldzaam is niet hetzelfde als onmogelijk.
In september 2015 werd Kaapverdië verrast door een orkaan die dat patroon doorbrak: orkaan Fred. Deze storm trok pal over de eilanden en veroorzaakte flinke schade aan huizen, infrastructuur en gewassen. Het was de eerste keer sinds het begin van de satellietwaarnemingen dat een orkaan direct over Kaapverdië trok. Meteorologen spraken van een uitzonderlijk fenomeen, omdat het gebied normaliter net te ver oostelijk ligt voor een volledig ontwikkelde orkaan.
Opeens werd duidelijk dat de eilanden niet alleen het startpunt van stormen zijn, maar — in zeldzame gevallen — ook zelf slachtoffer kunnen worden van hun eigen stormachtige reputatie.
De wereld is een aaneenschakeling van verbanden. De wind die opsteekt in de Sahara, kan uiteindelijk het dak van een huis in Florida wegblazen. En Kaapverdië, bekend om z’n muziek, stranden en morabeats, speelt onbedoeld een hoofdrol in één van de meest indrukwekkende natuurverschijnselen op aarde.
Dus de volgende keer dat je op een ligbedje in Kaapverdië ligt met een cocktail in je hand, bedenk dan: onder dat kalme oppervlak gebeurt iets groots.